Ben je bezig met renovatie, nieuwbouw of zelfbouw? In dit artikel helpen we je kiezen tussen kalkstuc en leemstuc. Je ontdekt wat kalk stucwerk onderscheidt van leem, wanneer je welk systeem inzet, hoe je veelgemaakte fouten voorkomt en hoe je het onderhoud slim aanpakt. We leggen kort uit wat is leemstuc, en verbinden alles aan onze damp-open bouwfilosofie bij Eigenwijs Bouw voor een gezond, comfortabel binnenklimaat.

Wat is kalkstuc?

Kalkstuc is een mineraal stucwerk op basis van kalk als bindmiddel. Er zijn grofweg twee soorten: luchtkalk (verhardt door reactie met CO₂ uit de lucht, ook wel carbonatatie) en hydraulische kalk (verhardt deels met water dankzij natuurlijke kleimineralen). Door deze verharding is kalk stucwerk spanningsarmer dan cement en vaak vriendelijker voor historische en damp-open opbouwen.

In kalkmortels zitten naast kalk minerale additieven zoals gewassen zand, marmermeel of tras/puzzolanen om sterkte, verwerkbaarheid en structuur te sturen. De hoge pH-waarde (alkaliteit) van kalk (rond 12) maakt het oppervlak van nature schimmelremmend.

Kalkstuc is vochtregulerend: het is capillair en damp-open, waardoor vocht kan migreren en wanden kunnen “ademen”. Dat draagt bij aan een stabieler binnenklimaat, mits je ook goed ventileert natuurlijk.

De voordelen van kalkstuc

• Damp-open en vochtregulerend: helpt condens en piekvocht te temperen in combinatie met goede ventilatie.
• Schimmelremmend door de hoge pH van kalk.
• Stevig: minder scheurgevoelig dan harde cementgebonden pleisters, vooral op historische of gemengde ondergronden.
• Esthetiek: natuurlijke, matte, minerale uitstraling; levendige kleurdiepte met kalkverf of silicaat.
• Herstelbaar: lokale reparaties en nabehandelingen sluiten optisch vaak mooi aan.

Nadelen van kalkstuc

• Langere droging & CO₂-verharding: kalk heeft meer tijd nodig om door en door te verharden dan gips of cement.
• Gevoelig voor verkeerde ondergrond/primer: een dichte, niet-damp-open primer of vervuilde ondergrond kan hechting en droging verstoren.
• Minder geschikt voor blijvend natte zones (directe spat-/plasbelasting) zonder aanvullende maatregelen.
• Vraagt vakmanschap: een perfect strakke, fijne eindlaag vereist techniek en geduld.

Wat is leemstuc?

Leemstuc is een mineraal stucwerk op basis van leem, een mengsel van klei, silt en zand, versterkt met natuurlijke vezels zoals stro of hennep. Dankzij de capillaire vochtwerking kan leem vocht opnemen en weer afgeven, wat pieken in luchtvochtigheid dempt. De massa van leem zorgt voor warmtebuffering: het neemt warmte op en geeft die vertraagd af, prettig voor zomer- én wintercomfort. Uniek is de herbruikbaarheid: leemstuc kun je opnieuw opweken met water, repareren en weer verwerken.

Toepassing: vooral binnen op wanden en plafonds. Leemstuc combineert uitstekend met warmtewanden (wandverwarming) omdat het warmte gelijkmatig verdeelt en comfortabel aanvoelt. Het sluit naadloos aan bij damp-open HSB-opbouwen met houtvezelisolatie.

Voordelen van leemstuc

• Binnenklimaat & vochtbuffering: stabiliseert de relatieve luchtvochtigheid, minder kans op condensvorming (mits goede ventilatie).
• Esthetiek: natuurlijke, matte uitstraling met subtiele structuur en aardse natuurtinten; ook als gekleurde leemfinish leverbaar.
• Eenvoudig te repareren: beschadigingen bevochtigen en lokaal bijwerken; materiaal is opnieuw te gebruiken.
• Ecologisch & emissiearm: bestaat uit natuurlijke grondstoffen, zonder kunstharsen; past in een damp-open opbouw.
• Comfort met warmtewanden: gelijkmatige warmteafgifte en aangename oppervlakte­temperatuur.

Nadelen van leemstuc

• Niet geschikt voor buiten: leemstuc is niet weerbestendig; voor gevels kies je beter kalkgebonden systemen.
• Kwetsbaarder voor stoten zonder extra bescherming; denk aan plinten, hoekprofielen of een hardere finish in looproutes.
• Detailaandacht vereist bij plinten en hoeken (bescherming en wapeningsgaas waar nodig).
• Beperkt in natte ruimtes: geschikt buiten directe spat- en plaszones; voor douchehoeken is een alternatieve, waterdichte (of kalkgebonden) afwerking verstandiger.

Kalkstuc vs leemstuc: wanneer kies je wat?

Heeft binnenklimaat absolute prioriteit, kies dan voor leemstuc: het buffert vocht en geeft een aangenaam, stabiel leefklimaat. Gaat het om een buitengevel of een natte gevelzone, dan is kalkstuc (bij voorkeur hydraulisch) de aangewezen route dankzij de weer- en vochtbestendigheid. Voor een strakke, minerale look met egale matheid leunt de keuze richting kalk stucwerk; wil je juist een aardse, tactiele uitstraling met subtiele structuur, dan past leemstuc beter. Zelf afwerken en later eenvoudig herstellen? Kies leemstuc (zeker in de basislagen) vanwege de mogelijkheid tot opweken en bijwerken. Bij historische restauratie hangt het af van het originele materiaal, maar vaak is kalk de meest authentieke en compatibele oplossing. Twijfel je tussen systemen of ondergronden, maak een proefvlak en beoordeel hechting, droging en esthetiek.

Ondergronden & compatibiliteit

Een goed resultaat begint bij de juiste ondergrond en voorbereiding. Op baksteen en kalkzandsteen hechten kalk- en leemstuc meestal prima na stofvrij maken en, waar nodig, een passende hechtlaag. Bij gipsplaat of Fermacell is een minerale voorstrijk en wapeningsgaas rondom naden aan te raden. In HSB werken kalk- en leemstuc ondergronden uitstekend samen met houtvezelplaten; die blijven damp-open en bieden een rustige basis. Op steengaas of riet zorgt de open structuur voor goede grip, maar werk spanningsarm en in dunne lagen. Gebruik vezels of wapeningsgaas om krimp en haarscheurtjes te beperken, zeker op grote vlakken. Besteed aandacht aan overgangen, hoekprofielen voor stootvaste kanten en dilataties om werking op te vangen. Zo verklein je faalrisico’s en haal je het mooiste uit zowel kalkstuc ondergrond als leemstuc ondergrond.

Kosten & keuzes die de prijs bepalen

De totale kalkstuc kosten of leemstuc kosten hangen vooral af van het aantal m², de gewenste laagdikte en de staat van de ondergrond. Herstelwerk (scheuren, losse delen), het aanbrengen van hoekprofielen en wapeningsgaas, en detaillering rond kozijnen of nissen vragen extra tijd. Ook de moeilijkheidsgraad speelt mee: grote, strakke vlakken of ronde vormen vergen meer vakmanschap. Binnen afwerken is doorgaans eenvoudiger dan buiten, waar weersinvloeden, steigers en extra detaillering meetellen. Werk je met kleur, reken dan op extra aandacht voor uniforme verwerking. Zelf doen kan besparen op voorbereiding, schuren, afplakken en soms de basislaag; uitbesteden loont bij grote oppervlakken, strakke eindafwerking, buitengevels en vochtkritische zones.